[Truyện ngắn Chợ Lạc Xoong] Tập 2: Còn Một Gian, Chừa Lại Một Chỗ[Truyện ngắn Chợ Lạc Xoong]

Lúc trước, nhà chỉ là cái nhà để ở, vậy mà ấm dữ lắm. Chiều tối, cha mẹ ngồi bên đi-văng, mấy đứa con bu lại trước hiên nhà. Tiếng cười nói chen nhau, tiếng ông già làu bàu vì mấy đứa nhỏ ồn ào. Dưới bếp, bà vợ vừa lặt rau vừa nói vọng lên, khoe bữa nay làm bánh tầm bì, món ruột của cả nhà.

Hồi đó, nhà đông con nên lúc nào cũng rộn ràng. Mấy chị em giành nhau cái chén mắm, mấy đứa nhỏ ăn vụng bị ba gõ đầu, rồi cười trừ cho qua chuyện. Căn nhà không rộng, nhưng lúc nào cũng đủ chỗ cho tiếng người.

Rồi con cái lớn lên, đứa nào cũng lần lượt đi Sài Gòn làm ăn. Căn nhà từ đó vắng dần tiếng người, chỉ còn đông đủ mỗi năm vài bữa, nhứt là dịp Tết. Ba ngày Tết, thằng Hai phụ ba khiêng chậu mai vô hiên, mấy đứa con gái ngồi trước sân lau lá chuối gói bánh. Dọc lối đi, mấy chậu bông thọ ông ươm từ mấy tháng trước được bày ra ngay ngắn. Sân nhà nắng chan chan, tiếng cười nói râm ran, tụi nhỏ bỗng chốc trở lại làm con nít như hồi nào.

Sau này, phong trào mua bán đất đai nổi lên rần rần. Trong xóm bắt đầu sanh chuyện dành giựt nhau, anh em nhìn nhau như người dưng vì đất cát. Ông Hai thấy mà ngao ngán, mừng thầm vì nhà mình chưa tới nỗi. Nhưng rồi, mỗi lần con cái về, câu chuyện cũng không thoát khỏi chuyện đất đai.

– Gian thờ chi mà rộng dữ vậy ba, chiếm hết gần phân nửa cái nhà, coi cổ lỗ quá!

Con Út cũng hùa theo:

– Cái sân trước rộng chi cho uổng đất hả mẹ, người ta xây phòng trọ cho thuê hết trơn rồi.

Tụi nó không còn khen mẹ mát tay trồng rau. Con dâu nhỏ nhẹ nói:

– Mẹ lớn tuổi rồi, nghỉ ngơi cho khỏe. Rau ngoài chợ giờ người ta bán rau sạch đầy ra.

Tụi nó cho rằng không ai dại gì chừa mấy chục thước đất chỉ để trồng vài bụi hẹ, mấy cây húng chanh, trồng sả, cải, trong khi ngoài chợ thiếu gì, đi vài bước là có.

Dầu bà vợ ông có giải thích bao nhiêu, tụi nhỏ cũngcó nhiêu đó lý lẽ đem ra cãi lại. Cái tụi nó nhắm tới là chia căn nhà ra, bán bớt đất cho khỏi uổng. Còn đối với ông bà, đó là cắt xén phần của tổ tiên để giao cho người dưng.

Từ đó, những bữa họp mặt Tết không còn ấm như xưa. Không ai hỏi mẹ làm sao cho chả ram nguội mà vẫn giòn, khổ qua nhồi sao nấu mềm mà vẫn xanh. Thằng cả cũng quên khen ba tuốt lá mai mát tay cho hoa nở đúng sáng mùng một. Không đứa nào hỏi ba mẹ dạo này có đau lưng mỏi gối hay không. Chuyện duy nhất tụi nó nói tới là bán đất.

Trong mắt tụi nhỏ, đất đai là tài sản phải sinh lời. Nhà chỉ là chỗ về ngủ tạm. Ba mẹ tụi nó thì cổ hủ, giữ của mà không biết làm ra tiền. Ông Hai hiểu mấy lời đó, vì ngoài đời ngày nào người ta cũng nói như vậy. Hiểu mà lòng vẫn cay. Cái cay không nhói lên, mà rịn ra từng chút, như đất thấm mưa lâu ngày, bủng ra, rồi kéo theo tình nghĩa cũng rã theo.

Ngày trước, ông bán gần hết vườn tược để cho con cái có vốn lập nghiệp. Ông nghĩ cha mẹ có cực thì con cái đỡ khổ. Cha mẹ ông ngày xưa cũng vậy, từ đất hoang mà khai khẩn, từng chút một dựng nên mái nhà. Cái nhà ông đang ở là do cha mẹ ông góp nhặt từng tấm ván nhỏ, mỗi lần trúng mùa rau lại cơi nới thêm chút. Gian thờ tổ tiên lúc nào cũng được dành chỗ trang trọng nhứt.

Hồi nhỏ, mỗi lần thắp nhang, ông tin rằng ông bà vẫn còn đó, âm thầm che chở. Gặp chuyện rủi mà qua được, mẹ ông thường nói là nhờ ông bà đỡ. Sau này, cha mẹ mất, vợ ông vẫn giữ thói quen cũ. Có chuyện gì cũng lên thắp nhang, cầu khấn. Đau bụng nửa đêm cũng cúng chén nước xin ông bà. Bà tin rằng ông bà tổ tiên vẫn ở trong nhà, vẫn nghe, vẫn phù hộ cho con cháu.

Đối với vợ chồng ông, nhà không chỉ để che mưa nắng. Đó là chỗ nối người sống với người khuất. Bán đất thì được, chớ bán nhà là đứt đường cho ông bà tổ tiên trở về.

Con cái không chấp nhận được suy nghĩ đó. Chúng viện đủ thứ khoa học, kinh tế, thị trường. Có lần, thằng lớn bực quá lỡ miệng nói:

– Ba mẹ vừa ích kỷ vừa lạc hậu!

Bà mẹ tức quá, tát con một cái. Từ đó, con cháu thưa dần. Mỗi lần Tết, đứa thì nói bận dự án, đứa thì nói lỡ đặt vé đi Nhật ngắm hoa anh đào.

Ngôi nhà rộng thênh thang ngày nào giờ chỉ còn hai ông bà già với bàn thờ nghi ngút khói nhang. Bà vẫn nấu đủ món mỗi dịp Tết. Không phải vì hy vọng con cái về, mà vì bà sợ nếu không nấu, ông bà tổ tiên buồn. Bánh lọc vẫn gói, nồi atiso hầm xương vẫn nấu, mâm cơm vẫn bày ra đủ chỗ. Nhưng đến lúc dọn lên, chỉ có hai đôi đũa được đặt xuống. Phần còn lại, bà để trống.

Mỗi chiều ba mươi, khói nhang bay mờ gian thờ. Mỗi nén nhang cắm lên, bà thấy như cắm thêm một nỗi buồn. Bà lẩm bẩm nói chuyện với ông bà, xin ông bà chỉ dạy, xin cho con cháu hiểu ra. Nhang cong xuống, bà coi như một lời đáp, mà không dám hiểu cho trọn.

Ông Hai nhìn vợ mà lòng quặn thắt.

– Hay mình bán bớt nửa đất đi bà.

Bà im lặng hồi lâu, rồi nói rất khẽ, như nói với chính mình:

– Để tui giữ trọn đạo hiếu với ba mẹ đã. Tới lúc tui chết rồi, ông muốn làm gì thì làm.

Bữa cơm tất niên năm đó mặn chát. Không phải vì mặn muối, mà vì nước mắt chan vô. Khói nhang vẫn bay, mà lòng người thì lạnh. Ông Hai chợt nghĩ, mai này khi ông bà khuất bóng, căn nhà này chắc cũng không còn lý do để ở lại. Gian thờ rồi sẽ bị dỡ xuống, sân vườn sẽ bị chia cắt, người lạ ra vô.

Ông không biết những ngày Tết sau đó, ông bà tổ tiên có còn nhớ đường về hay không. Con cái ông có thuốc men, có bác sĩ, có khoa học. Chúng không cần hương khói. Với chúng, nhà chỉ là chỗ ngủ qua đêm, không phải là nơi giữ gốc, giữ rễ của một đời người.

Còn với ông bà, khi ngọn nhang tắt đi, nếu không còn ai thắp nữa, thì căn nhà dẫu còn đứng đó, cũng đã chết tự hồi nào.

Chút kể lể của Ban Quản Lý Chợ Lạc Xoong